Rijksmonumenten

Een rijksmonument is minstens 50 jaar oud en is door de cultuurhistorische waarde, schoonheid of wetenschappelijke betekenis van nationaal belang.

Het pand wordt daarom door de rijksoverheid beschermd met als doel de monumentale waarde ervan te behouden.

Alle rijksmonumenten in Nederland staan vermeld in het monumentenregister.

In Bleiswijk zijn 4 rijksmonumenten te vinden.

Rijksmonument het Bleiswijkse Verlaat is een bijzonder monument. deze sluis is helemaal uit hout opgebouwd. Hij ligt tussen de rivier de Rotte en de Lange Vaart, die loopt tot bij Bleiswijk. Houten portalen ofwel jukken, met regelmaat verdeeld over de hele lengte, zijn kenmerkend voor dit type sluis. Vandaar dan ook de naam juksluis.
De houten constructie is als het ware het geraamte, dat de sluis stevigheid biedt en de houten wanden aan weerszijden op hun plaats houdt. Op twee plaatsen in de sluis zijn houten sluisdeuren opgenomen.

Deze vorm is nog dezelfde als die van het eerste verlaat op deze plaats. Dat was een schutsluis die dateerde van 1772, bedoeld om het peil te overbruggen tussen de hoggelegen Rotte en de lager gelegen polder Bleiswijk, ten behoeve van het economisch belangrijke transport per schip.

In maart 2015 begon de restauratie van het verlaat. Restauratie was hard nodig omdat het inlands eiken, dat gebruikt werd bij een eerdere, complete restauratie in 1972, steeds slechter van kwaliteit werd.

Behalve een attractief monument is het Bleiswijkse Verlaat ook een deel van de aterkering tussen de Rotte en de polder, belangrijk voor de veiligheid van het gebied.

Het Recreatieschap Rottemeren besloot in 2013 tot de restauratie, die volgens planning begin oktober 2015 klaar was.

DSC02242 mini

De sluis is voorzien van houten jukken.De sluismuren zijn niet gemetseld maar van hout.  De sluis is gebouwd tijdens de drooglegging van de droogmakerij van Bleiswijk en een gedeelte van Hillegersberg. Het ontwerp van de sluis is van 1772, en de huidige sluis heeft nog de vorm van vroeger.
De sluis is voor het laatst volledig gerestaureerd in 2015.

Vitaal belang
Het Bleiswijkse Verlaat was van grote waarde voor de historie en economische ontwikkeling van Bleiswijk en het bij deze plaats gelegen poldergebied. Dankzij deze schutsluis kon scheepvaart vanuit de polder gebruik maken van de belangrijke vaarroute over de Rotte naar Rotterdam en verder gelegen steden, zoals Delft en Den Haag.
Al sinds de late Middeleeuwen werd in het ontwaterde veengebied rond Bleiswijk veel turf gestoken, dat diende als brandstof voor de groeiende bevolking in de steden.
In de 18e eeuw begon het droogmaken van de veenplassen rond Bleiswijk. Polders ontstonden, geschikt voor landbouw en veeteelt. Producten vonden hun weg naar de steden via vaarwegen zoals de Heulsloot. Omgekeerd kwam bijvoorbeeld graan per schip naar een grote maalderij in hartje Bleiswijk.

Vanaf eind 19e eeuw verdrong het transport over steeds betere wegen over land het transportper schip. Midden jaren '50 van vorige eeuw raakte daardoor het Bleiswijkse Verlaat in onbruik voor scheepstransport. Na restauratie in 1972 verviel de functie als schutsluis.

Bouwkuip
De restauratie van het Bleiswijkse Verlaat begon met het maken van een stalen bouwkuip, om de sluis heen, als waterkering en grondkering. Door het water uit de kuup te pompen en aan weerszijden te ontgraven kwam de eikenhouten sluisconstructie vrij te staan.
Daarna zijn alle jukken of portalen verwijderd, evenals de sluiswanden en de sluisdeuren voor en achter. Zoals gepland lag eind mei de bestaande eikenhouten sluisvloer vrij van slib.
Wat volgt is inspectie van de kwaliteit en bruikbaarheid van deze sluisvloer en van de bestaande fundering op houten palen, om te bepalen wat nog vervangen of verbeterd moet worden voordat de nieuwbouw van het verlaat naar het authentieke beeld kan beginnen. Nu wordt voor alle zekerheid met duurzaam tropisch hardhout azobé. 

Het Bleiswijkse Verlaat is 32 meter lang met binnen de puntdeuren een 20 meter lange en 3 meter brede schutsluis en een drempeldiepte van -1,20 meter B(oezem)P(eil) tussen de Rotte en de Heulsloot bij Bleiswijk en gelegen in de Rottedijk.

Het waterpeil van de Rotte is -1,00 meter NAP. en binnen de polder in de boezem -2,10 meter NAP.

alt

Deze molen werd niet zoals gebruikelijk uitgerust met een staand scheprad, maar met een hellend scheprad. Dit hellend scheprad was een plan van Antoine Eckhardt, die het in 1771 presenteerde. Vergeleken met het traditionele scheprad dat haaks op het wateroppervlak staat, heeft dit systeem belangrijke voordelen. Het hellend scheprad is stabieler en doordat het minder hoog is kun je er gemakkelijk een molen omheen bouwen. Verder beweert Eckhardt dat zijn systeem even veel water kan verplaatsen als twee molens met een standaard scheprad.De locatie is ten noorden van de A12 langs de rechter oever van de Rotte in Bleiswijk.Het restant van de proefmolen no. 2 van de Bleiswijkse droogmakerij.

alt

Tussen 1772 en 1779 wordt bij de Bleiswijkse droogmakerij uitgebreid met het hellend scheprad geëxperimenteerd. Het rad blijkt slechts 30% meer capaciteit te hebben, in plaats van de geclaimde 100%. Daarnaast is de traditionele molen veel goedkoper te produceren. Toch krijgt Eckhardt een octrooi voor zijn vinding en hij gaat verder met de ontwikkeling van het rad. Tussen 1808 en 1839 wordt bij het droogmalen van de Zuidplaspolder opnieuw met het hellend scheprad gewerkt. Het oordeel van de inspecteur van Rijkswaterstaat Jan Blanken is uiteindelijk negatief: de voordelen van het hellend scheprad wegen niet op tegen de hoge kosten.

Beschrijving van dit rijksmonument

Watermolen nr. 1 van de “A”-gang van de Bleiswijkse droogmakerij Anno 1772. Gedeeltelijk gesloopt in 1915. Tot de middelzolder nog aanwezige achtkante watermolen uitgerust met een hellend scheprad. Ramen en deuren voor het overgrote deel nog in de oorspronkelijke vorm aanwezig alsmede de watergangen welke bij een hellend scheprad behoren. Het meest gave exemplaar welke van deze molen restanten nog aanwezig is.Beschrijving van dit rijksmonument

De kerk heeft een lengte van ongeveer 26 m en een breedte van 6,5 m. De sacristie is uitgebouwd aan het koor en meet ca. 4 bij 4 meter.

De geschiedenis van de Dorpskerk begint tussen 1242 en 1276, een periode waarin het gebied door de graaf van Holland ter ontginning wordt uitgegeven. Een mogelijke vorm van het toen bestaande kerkje is hieronder aangegeven.

alt

Door de slappe veengrond waarop de kerk was gebouwd is de geschiedenis er één van verzakkingen, afbraak en herbouw. In 1532 kreeg de plattegrond van de kerk zijn huidige vorm. Het jaartal 1668 op de balk in het middenschip verwijst naar de verhoging van het schip tot de hoogte van het koor in dat jaar.

alt

Een algehele restauratie met een definitieve onderheiing vond plaats van 1971-1973. Aantasting van het houtwerk door de bonte knaagkever noopte tot een tweede restauratiefase in 2002. Hierbij werden ook de tekstborden en het predikantenbord gerestaureerd en de oorspronkelijke kleuren uit de 17e eeuw aangebracht.

alt

 

De kerk die reeds bij het kerkepad van 1988 werd geroemd om één van de mooiste interieurs van Zuid-Holland is er na de restauratie van 2003 alleen maar mooier op geworden en in zijn oude luister hersteld.

 

 

 

 

 

 

Omschrijving van het rijksmonument

Nederlands Hervormde Kerk. Eenbeukige dorpskerk met vijfzijdig gesloten koor, eerste helft 16e eeuw. Opmerkelijk tongewelf met verhoogd middendeel, zonder trekbalken. Op het dak een houten klokkenkoepeltje. Tot de inventaris behoren: een eikehouten preekstoel, 1622, met koperen lezenaar, doopbekkenhouder en twee kaarsarmen, een eikehouten doophek, 17e eeuw, waarop koperen lezenaar met twee armluchters, alsmede een koperen kandelaar. Achter de preekstoel twee grote tekstborden met omlijstingen, 17e eeuw, een herengestoelte met overhuiving en twee eenvoudiger herenbanken, 17e eeuw. Vier koperen kronen, 17e eeuw. Een aantal grafzerken 16e en 17e eeuw. Boven de westgevel een slank, met leien bekleed torentje, waarvan de naaldspits vernieuwd is in 1837. Orgelkas met bekronende beelden. Hierin een instrument met Hoofdwerk en Onderpositief, in 1842 gemaakt door L. van den Brink en Zonen. Mechanisch torenuurwerk, Van Bergen, 1917. In dakruiter klok van S. Butendiic, 1448, diameter 45,4 cm.

In 1974 is dit monument onder monumentnummer 9629 ingeschreven in het monumentenregister van de overheid als rijksmonument.

alt

In 1974 is dit monument onder monumentnummer 9628 ingeschreven in het  register van rijksmonumenten. Er naast staat een zomerhuis.Boerderij “Hoop Vleit de Landman” is een boerderij onder pannen zadeldak uit begin 19e eeuw met vensters met 9-ruitschuiframen en luiken (links onderkelderd).